U Osmanskom carstvu, posebno u XVII veku pa sve do kraja postojanja carstva, pri Visokoj Porti postojala je visoko cenjena profesija dragomana, prevodilaca i tumača hrišćanskog porekla. Dragomani se u muslimanskim zemljama prvi put javljaju u VIII veku u vreme Abasida, a najveći značaj imaju upravo u vreme velikog Osmanskog carstva gde deluju kao prevodioci, tumači i službeni vodiči između zemalja turskog, arapskog i persijskog govornog područja i evropskih diplomatskih i trgovačkih predstavništava na Bliskom Istoku.

Istorija usmenog prevođenja i prevoda diplomatske prepiske u Osmanskom carstvu, kao i sva zvanična komunikacija sa zapadnim hrišćanskim zemljama obavljala se neposredno i isključivo preko dragomana, budući da veliki deo visokih muslimanskih uglednika nikada nisu na poruke odgovarali pismenim putem, niti su ikada želeli naučiti bilo kakav jezik nemuslimanskih zemalja. Zbog toga su, pored poznavanja arapskog, turskog, persijskog i nekoliko evropskih jezika, dragomani morali poznavati i druge moderne evropske običaje i znanja, suvereno vladati kulturološkim razlikama i navikama, posedovati izvesne diplomatske veštine i obavljati složene diplomatske zadatke. Visoko obrazovani, dragomani su uglavnom poticali iz imućnih grčkih porodica nastanjenih u Istanbulu (zvanih fanarioti, po Fanaru, delu grada u kome su živeli), vremenom su postajali vrlo uticajne ličnosti i praktično su imali monopol na posredovanje u svim oblicima političke, ekonomske i vojne komunikacije između osmanske elite i Zapada. Na Porti je čak uvedeno i zvanje velikog dragomana, tačnije glavnog prevodioca koji je imao pristup i samom sultanu, bio je desna ruka velikog vezira pri njegovim susretima sa strancima, a sama titula je u pojedinim porodicama postala nasledna i prenosila se generacijama, sa oca na sina.

Najpoznatiji od velikih dragomana svakako je Aleksandar Mavrokordatos (1636-1709), sin bogatog istanbulskog trgovca grčkog porekla, koji je studirao medicinu na Univerzitetu u Bolonji i bio lekar stranih poslanika u Istanbulu. Zvanje velikog dragomana nasledio je 1673. godine od svog prethodnika Nikusija kod koga je radio kao sekretar, a to je podrazumevalo posebna prava i počasti koje su hrišćani u Osmanskom carstvu retko imali (da bude oslobođen od poreza, da poseduje grb, da ima bradu i nosi posebnu odeću po kojoj se odvajao od svoje okoline, kao i da jaše kroz prestonicu uz posebnu pratnju, poput paša i vezira). Svoju posvećenu službu obavljao je tokom vladavine čak pet sultana, a nekoliko puta je prilikom smena vlasti završavao i u tamnici pod optužbama da je izdajnik. Ipak, uvek je uspevao da se izvuče iz nevolja i vrati na stari položaj, dobivši jednom prilikom od sultana zvanje „čuvara tajne”, počast kakvu nijedan dragoman posle njega više nije dobio.

Uživajući veliko poverenje Porte i sultana Mustafe II, Mavrokordatos je pored Rami Mehmed-paše bio jedan od dva osmanska pregovarača koji su predstavljali Osmansku carevinu na istorijskim mirovnim pregovorima u Sremskim Karlovcima 1699. godine. Upravo je on taj koji je osmislio da se naprave posebni ulazi za sve pregovaračke delegacije (Rusiju, Habzburško carstvo sa Venecijom i Poljskom, posredničke sile Englesku i Holandiju), kao i poseban okrugli sto za pregovore. Smatra se da je svojom umešnošću i mudrošću Mavrokordatos bio glavni turski pregovarač, kao i glavni tvorac Karlovačkog ugovora o miru. Neposredno pred svoju smrt 1709. godine, Mavrokordatos je posredovao i zaključenju konačnog mirovnog ugovora između Osmanskog carstva i Rusije Petra Velikog, a titulu velikih dragomana Porte nasledili su njegovi sinovi Nikola i Jovan. Na mestu nekadašnjih pregovora u Sremskim Karlovcima, po uzoru na prvobitnu drvenu građevinu, podignuta je Kapela mira sa četiri ulaza koja simbolizuju učešće četiri pregovaračke strane, kao mala istorijska posveta ovom velikom dragomanu i diplomati.

Bilo da je reč o velikim istorijskim događajima li svakodnevom životu - komunikacija je jako važna, a prevodioci su uvek bili tu da svojim radom pomognu da ona bude ostvarena, i verujem da ćete se toga setiti kada sledeći put budete čitali knjigu stranog autora prevedenu na jezik koji razumete.